TÓM TẮT

Tham luận phân tích về tầm quan trọng của âm nhạc thiếu nhi, thực trạng âm nhạc thiếu nhi 10 năm trở lại đây, những điều hạn chế, khó khăn khi một nhạc sĩ sáng tác ca khúc thiếu nhi tại Việt Nam trong thời điểm hiện tại, và những ý kiến đóng góp theo kinh nghiệm cá nhân. Tất cả những quan điểm dưới đây chỉ xuất phát từ góc nhìn cá nhân, kinh nghiệm làm việc của tôi trong những năm theo đuổi con đường sáng tác, nếu có sai sót, phiến diện, rất mong mọi người lượng thứ và góp ý.

NỘI DUNG

1. Tầm quan trọng của âm nhạc thiếu nhi

- Đối với chính bản thân các bé:

Theo tôi, âm nhạc thiếu nhi là nguồn nuôi dưỡng chính yếu và quan trọng nhất cho tâm hồn các bé thiếu nhi từ khi còn trong bụng mẹ, vừa sinh ra đời đến khi các bé tròn 13 tuổi, trong đó quan trọng nhất là từ 0-6 tuổi.

Thông qua những bài hát thiếu nhi đơn giản, các bé có thể nhận biết về: âm thanh, tiết tấu, nhịp điệu, cảm nhận được các cung bậc cảm xúc (vui vẻ, hân hoan, phấn khích, tình cảm…), phối hợp cơ thể (quơ tay, múa chân, lắc lư đầu…) khi nghe nhạc, tiếp xúc với ngôn ngữ mẹ đẻ một cách gần gũi và tự nhiên nhất, khi xem những MV hoạt hình thiếu nhi, các bé có thể nhận biết và phân biệt màu sắc, hình ảnh, số đếm, các con vật, nhân vật và thế giới xung quanh. Một đứa trẻ nghe một bài hát thiếu nhi về mẹ sẽ cảm nhận được đó chính là tình yêu của mẹ, khi nghe một bài hát về cha sẽ cảm nhận được đó chính là tình yêu thương của cha, tương tự như vậy với các bài thiếu nhi khác, thông qua đó, các bé sẽ học được tình yêu thương của anh chị em, với thầy cô, bạn bè, với các con vật, với thiên nhiên cây cỏ, với quê hương đất nước và với chính bản thân các bé. Những tình yêu thương đó chính là những hạt giống tâm hồn hết sức cần thiết đối với sự phát triển của một con người có nhân cách tốt. Không có cách giáo dục nào, lời dạy nào về tình yêu thương mà đơn giản hơn, dễ hiểu hơn và dễ cảm nhận hơn những bài hát thiếu nhi. Tôi đã từng chứng kiến những đứa trẻ hạnh phúc khi hát những bài hát dành tặng cho sinh nhật mẹ của chúng, hoặc những đứa trẻ dù còn rất nhỏ nhưng đã khóc khi nghe một bài hát xúc động về mẹ mà tôi đã viết, khi mẹ chúng hỏi “Con có hiểu gì không?” thì bé trả lời “Tự nhiên con thấy thương mẹ quá nên con khóc!”

Bên cạnh đó, khi nghe những bài hát thiếu nhi, các con sẽ cảm nhận được thế nào là vẻ đẹp: vẻ đẹp của giai điệu, vẻ đẹp của ca từ, vẻ đẹp của cảm xúc. Điều đó sẽ hình thành nên tiêu chuẩn mỹ thuật, mỹ cảm của các con ngay từ khi còn nhỏ. Các con sẽ tích cóp được một kho từ vựng gồm nhiều từ ngữ đẹp đẽ, cảm xúc, tích cực, tươi sáng, từ đó sẽ hình thành nên những góc nhìn, quan điểm sống tích cực và tươi sáng tương ứng.

Và cuối cùng, tôi nghĩ rằng có một khả năng nào đó về việc những bài hát thiếu nhi có thể góp phần trong việc hình thành tính cách một đứa trẻ: nếu một đứa trẻ thường xuyên được nghe nhạc, tiếp xúc với âm nhạc, tiếp cận với việc học nhạc và chơi nhạc sẽ có xu hướng ít bạo lực và cộc tính hơn, bởi vì đơn giản là một đứa trẻ biết yêu thương thì sẽ không có xu hướng làm tổn thương người khác.

- Đối với gia đình/nhà trường:

Khi âm nhạc thiếu nhi có tác động tích cực đến sự phát triển của một đứa trẻ thì đương nhiên điều đó cũng là một điều rất tốt cho gia đình và nhà trường. Ngoài việc gắn kết tình cảm gia đình, giúp cha mẹ thêm gần gũi với các con thông qua thời gian cùng nghe cùng hát những bài hát thiếu nhi, biểu lộ và bày tỏ được sự yêu thương đến nhau, thì những bài hát thiếu nhi chính là công cụ để cha mẹ có thể giáo dục con em mình về các đức tính: thật thà, lễ phép, tự tin, ý thức và những thói quen tốt như: ngủ sớm dậy sớm, nhớ vệ sinh cá nhân, chăm đọc sách, tập thể thao… góp phần giúp việc dạy con, đồng hành cùng con trong quá trình trưởng thành trở nhẹ nhàng hơn, vui vẻ hơn và ấm áp hơn. Mỗi cá thể trong gia đình sẽ cảm nhận được sự hạnh phúc khi được quan tâm, được yêu thương và có thể bày tỏ tình yêu thương ấy thông qua những giai điệu lời hát.

Đối với nhà trường - là nơi các con dành phần lớn thời gian suốt những năm tháng tuổi thơ để học tập và rèn luyện, thì âm nhạc có vai trò giảm bớt sự căng thẳng trong quá trình tiếp thu khối lượng kiến thức khổng lồ mà các con phải học mỗi ngày, bên cạnh đó những bài hát thiếu nhi còn gắn kết tình cảm bạn bè với nhau, giữa thầy cô và các bé học sinh, tạo nên những kỷ niệm đẹp trong tuổi thơ con và quá trình giảng dạy của các thầy cô, là sân chơi mà nhà trường có thể tạo ra để xây dựng một môi trường học tập đầy hứng khởi cho các con, phát triển toàn diện về kiến thức, thể chất, tâm lý và khả năng đặc biệt của từng đứa trẻ, rèn luyện sự tự tin khi trình diễn năng khiếu, phát hiện sớm những trẻ tài năng trong lĩnh vực nghệ thuật. Một ngôi trường mà người đứng đầu quan tâm đến những điều đó là một ngôi trường lý tưởng mà bất cứ đứa trẻ nào cũng mơ ước được học.

- Đối với xã hội:

Bên cạnh việc giải trí dành cho các bé thiếu nhi, thì những bài hát thiếu nhi là công cụ rất tốt để giáo dục và định hướng tư tưởng cho các con khi dạy các con yêu lịch sử, yêu đất nước, biết đến và ngưỡng mộ các vị anh hùng dân tộc, biết đoàn kết, bảo vệ nét đẹp quê hương, sống ý thức và văn minh, biết giúp đỡ và chia sẻ những hoàn cảnh khó khăn. Tất cả đều có thể thực hiện được thông qua việc động viên sáng tác, tạo cơ hội và điều kiện thuận lợi để lan tỏa những bài hát thiếu nhi thật sự đi vào đời sống. Thiếu nhi là rường cột đất nước, và đất nước khi có những thế hệ thiếu nhi có tư tưởng tốt, ý thức tốt, nhân cách tốt, thái độ sống tốt sẽ là một đất nước phát triển vững bền và vững mạnh.

2. Thực trạng âm nhạc thiếu nhi 10 năm trở lại đây

Không khó để nhận ra rằng từ sau giai đoạn hoàng kim mà đại diện tiêu biểu là bé Xuân Mai thì âm nhạc thiếu nhi của chúng ta rơi vào sự thoái trào và ảm đạm, không còn xuất hiện những bài hát thiếu nhi mới thật sự đi vào đời sống các bé, không còn những chương trình, sân chơi đậm chất thiếu nhi và dành cho đông đảo thiếu nhi như: NHỮNG BÔNG HOA NHỎ, ĐỒ RÊ MÍ, mà thay vào đó là sự phát triển mạnh mẽ của những gameshow, cuộc thi âm nhạc chỉ dành cho những bé thiếu nhi có tài năng ca hát, nơi mà các con được chọn hoặc bị chọn phải hát và biểu diễn những bài hát khó, kỹ thuật cao, nội dung phức tạp để cho người lớn chấm điểm, đánh giá và những người lớn khác xem. Bản thân tôi cũng từng làm hoặc là ban giám khảo hoặc là giám đốc âm nhạc cho những cuộc thi như vậy, bên cạnh mặt tích cực là các con được trui rèn kinh nghiệm xử lý ca khúc và biểu diễn sân khấu như những nghệ sĩ chuyên nghiệp thì có rất nhiều mặt tiêu cực và những câu chuyện buồn lòng: các con phải giả gái để hát những bài hát khác vai, các con phải hát những bài hát mà thậm chí còn không hiểu nội dung hay phần lời, các con phải hát những bài hát lớn hơn nhiều so với lứa tuổi và suy nghĩ, các con phải đối mặt với những tiêu cực từ người lớn, những áp lực từ chính cha mẹ, bị ảnh hưởng bởi sự ganh đua không lành mạnh. Không có ai chọn cho các con thi những bài hát thiếu nhi là vì theo họ, chúng “đơn giản quá, ngắn quá, dễ quá” không có khán giả xem, không thu hút rating… vì thế họ dễ dàng bỏ qua kho nhạc thiếu nhi được sáng tác ra mỗi năm bởi những người nhạc sĩ có tâm huyết trong Hội Nhạc sĩ, Hội Âm nhạcTP.HCM hoặc các tỉnh, hoặc tự thân… dù họ thường xuyên nói “thiếu nhạc thiếu nhi mới” nhưng thật chất không ai tìm, không ai nghe, và không ai chọn. Không còn nơi trọng dụng, không còn sân chơi, âm nhạc thiếu nhi mới không có chỗ đứng. Không còn nơi sản xuất, không còn phương tiện truyền thông lan tỏa, các nhạc sĩ dù có tâm huyết, dù vẫn viết, nhưng không phải ai cũng có khả năng tự sản xuất; thiếu các giải thưởng tôn vinh, thiếu sự quan tâm đặc biệt của các ban ngành, các nhạc sĩ mất đi niềm tự hào và sự động viên khi sáng tác nhạc thiếu nhi, nhất là nhạc sĩ trẻ đương nhiên họ sẽ đầu tư thời gian, chất xám, tâm huyết, đôi khi tiền bạc vào dòng nhạc giúp họ dễ dàng thu được lợi nhuận và danh tiếng. Chính vì những điều trên mà âm nhạc thiếu nhi của nước ta không thể phát triển và lan tỏa được thật sự được trong suốt 10 năm qua.

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung - Chi hội 1

Hội Âm Nhạc Thành phố Hồ Chí Minh